شستشوی زخم مؤثرترین روش تمیز کردن زخم است و اگر به درستی انجام شود می تواند منجر به تسریع بهبود زخم شود. البته این کار تنها به معنای ریختن محلول شوینده روی زخم نیست بلکه برای مؤثر واقع شدن باید به شکل اصولی و طبق دستورالعمل های خاصی انجام شود.

شستشوی زخم چیست؟

شستشوی زخم به معنای جریان مداوم محلول شوینده روی زخم باز برای از بین بردن:

• بقایای سلولی که به زخم چسبیده اند
• باکتری های سطحی
• ترشحات زخم
• باقیمانده پانسمان (که به زخم چسبیده)

است. هدف از شستشوی زخم ها کمک به حفظ محیط مرطوب روی زخم، تسهیل دبریدمان و تسریع بهبود زخم است.

چه نوع زخم هایی را نباید شستشو داد؟

زخمهایی که خونریزی شدید دارند را نباید شستشو داد زیرا شستشوی آنها ممکن است لخته هایی که در محل زخم برای توقف خونریزی تشکیل می شوند را از بین ببرد.

نکات مهم هنگام شستشوی زخم

موارد زیر نکاتی هستند که هنگام شستشوی زخم باید در نظر داشته باشید:

• هر بار که پانسمان را عوض می کنید زخم باید شستشو داده شود. زخم ها هنگام معاینه اولیه نیز شستشو داده می شوند تا پزشک معالج بتواند زخم را بهتر و دقیق تر بررسی کند.
• اعمال فشار مناسب در شستشوی مؤثر بسیار مهم است. فشار کم نمی تواند باکتری های سطحی زخم را که می توانند منجر به عفونت زخم شوند از بین ببرد. فشار زیاد علاوه بر آسیب رساندن به بافت، ممکن است باکتری های سطحی را به داخل بستر زخم براند. فشار شستشو باید بین 4 تا 15 psi باشد. استفاده از قوطیهای سالین تحت فشار نیز قابل قبول است.

انواع محلول های شستشوی زخم

انتخاب محلول مناسب یکی از مهمترین مراحل در شستشوی زخم است. در حالت ایده آل، محلول شستشو باید ایزوتونیک، غیرهمولیتیک، غیر سمی، شفاف و ارزان باشد و به آسانی استریل شود. متأسفانه، چنین محلولی هنوز وجود ندارد. در حال حاضر، نرمال سالین رایج ترین محلول شستشوی مورد استفاده است. در ادامه برخی از محلول های شستشوی موضعی معرفی شده اند.

نرمال سالین (سرم فیزیولوژی)

نرمال سالین محلولی ایزوتونیک بوده و همانطور که گفته شد رایج ترین محلول شستشوی زخم است. دلیل این امر عوامل فیزیولوژیکی و ایمن بودن محلول است (نرمال سالین کمترین میزان سمیت را در بین محلول های شستشو دارد). اما یکی از معایب نرمال سالین این است که زخمهای نکروزی را به خوبی سایر محلول ها تمیز نمی کند.

آب استریل

آب استریل که از طریق تقطیر ایجاد می شود فاقد هرگونه ماده ضد میکروبی یا مهارکننده باکتری یا بافرهای اضافی است. این آب اغلب به عنوان جایگزین ارزان تری برای محلول سالین استفاده می شود. البته آب استریل هیپوتونیک است و ممکن است باعث همولیز (تجزیه گلبول های قرمز) شود؛ به علاوه در عمل های جراحی به راحتی توسط بافتها جذب می شود. بنابراین، استفاده از آن در چنین شرایطی توصیه نمی شود.

آب شرب

در صورتی که محلول نرمال سالین یا آب استریل در دسترس نباشد از آب شرب برای شستشوی زخم استفاده می شود. در واقع، برخی از مطالعات نشان داده اند که آب شرب به اندازه محلول نرمال سالین در کاهش تعداد باکتری ها مؤثر است.

تمیز کننده های تجاری

امروزه تمیز کننده های تجاری به طور روز افزونی برای شستشوی زخم استفاده می شوند. شستشو با مواد تمیز کننده تجاری باکتری ها را نمی کشد اما آنها را از زخم خارج می کند. به علاوه، به دلیل سورفاکتانت موجود در این تمیز کننده ها نیروی کمتری برای حذف باکتریها و بقایای سلولی از زخم لازم است. بنابراین، این مواد برای شستشوی زخم هایی که حاوی ضایعات سلولی چسبنده یا بافت نکروزی هستند مناسبند.

بتادین (پوویدون آیودین)

بتادین یک محلول ضد میکروبی است که در برابر طیف وسیعی از عوامل بیماری زا مانند باکتری استافیلوکوکوس اورئوس مؤثر است. با این حال، از معایب بتادین، سمیت آن برای سلول های سالم و سلول های در حال ترمیم موجود در زخم است. این محلول منجر به خشک شدن پوست و تغییر رنگ آن می شود.

آب اکسیژنه (پراکسید هیدروژن)

محلول پراکسید هیدروژن 3 درصد یکی از ضد عفونی کننده های رایج زخم است. پراکسید هیدروژن ممکن است به عنوان یک عامل دبریدمان شیمیایی عمل کرده و در حذف ضایعات باقی مانده روی زخم و بافت نکروزی مؤثر باشد. در صورت استفاده از محلول پراکسید هیدروژن توصیه می شود که زخم با نرمال سالین هم شستشو داده شود.

هیپوکلریت سدیم

هیپوکلریت سدیم در زخم های فشاری حاوی بافت نکروزی به منظور کنترل عفونت مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب دارای اثر ضد باکتریایی در برابر بسیاری از باکتری هایی است که معمولاً در زخم های باز دیده می شوند. بعضی اوقات از آن برای کنترل رشد باکتریها و به حداقل رساندن بو در زائده های سرطانی استفاده می شود. با این حال، این محلول در صورت استفاده طولانی مدت برای سلول های سالم و سلول های در حال ترمیم سمی است. در نتیجه استفاده از آن برای دوره های طولانی تر از 7 الی10 روز توصیه نمی شود.

مزایای شستشوی زخم چیست؟

شستشوی زخم بسیار آسان، سریع، ارزان و مؤثر است. زخم ها را، در هر قسمتی از بدن که باشند، می توان شستشو داد. ممکن است به بیماران نیز آموزش داده شود که خودشان زخم را در منزل شستشو بدهند.

شستشوی زخم کار متداولی است که توسط پزشکان مراقبت از زخم انجام می شود. این کار قبل از تعویض پانسمان انجام شده و می تواند باعث بهبودی زخم و جلوگیری از بروز عفونت شود.

Source: www.woundsource.com